گفتمان حامیان دولت در سالهای 84 و 88 با اجماعی که نه در سطح سیاسیون و کانونهای قدرت و ثروت، بلکه با اجماعی که در طبقه قشرهای متوسط و مستضعف جامعه شکل گرفت، به رأس قوه مجریه راه یافت. اما در دو سال اخیر هجمه رسانهای و غیررسانهای وسیعی علیه حامیان گفتمان دولت و حلقه اصلی تشکیل دهنده آن با طراحی بازیای دقیق و برچسبی به نام انحرافی شکل گرفت. انتخابات مجلس نهم، نخستین عرصه عملی کردن این سیاست بود و در پروسهای بیسابقه، این دولتهای نهم و دهم بودند که برخلاف دولتهای سازندگی و اصلاحات، هیچ نمایندهای را در انتخابات پایان دوره خود برای نمایندگی از طرف گفتمان غالبشان نداشتند! حال سوالی که در این میان پیش میآید، این است که آینده گفتمان حامیان دولت چه خواهد شد؟
ویژگیهای گفتمان احمدینژاد
دکتر حمیدرضا اسماعیلی میگوید: در پاسخ به پرسش شما باید بگویم گفتمان آقای احمدینژاد و دولتهای نهم و دهم چه ویژگیهایی دارد و براساس آن حالا چه کسانی وجود دارند و چه کسی قرابت و چه کسی فاصله دارد. این پژوهشگر و کارشناس مسائل سیاسی در گفتوگو با با بیان این که من نام گفتمان دولتهای نهم و دهم را گفتمان «پسا اصلاحات» میدانم، خاطرنشان میکند: یکی از ویژگیهای این گفتمان، آن است که به لحاظ تاریخی بعد از دولت اصلاحات توانست کرسی ریاست جمهوری و دولت را به دست بگیرد. نکته مهم دیگری هم که وجود دارد، واکنشی است که به لحاظ گفتمانی در واکنش به گفتمان اصلاحات شکل گرفت.
وی در تشریح گفتمان دولت میگوید: این واکنش لزوماً به معنای انکار تمام مولفههای گفتمان اصلاحات نبود و از آنطرف ضمن آنکه به بخشی از گفتمان اصولگرایی انتقاد داشت، بخشی از گفتمان اصولگرایی را نیز به همراه داشت. لذا از این جهت ما میتوانیم بگوییم گفتمان حامیان دولت که با دکتر احمدینژاد در سپهر سیاسی ایران ظهور کرد، یک جریان و گفتمان سوم بود، یعنی نه گفتمان اصولگرایی محض بود و نه اصلاحطلبی محض، بلکه در واکنش به این دو ظهور کرد. دکتر اسماعیلی با بیان اینکه به جرات میتوانیم بگوییم که گفتمان آقای احمدینژاد، در دولتهای نهم و دهم به معنای واقعی یک گفتمان بود، خاطرنشان میکند: یعنی کاملاً انسجام داشت. صدر و ذیل این اندیشه با هم انطباق داشت و آقای احمدینژاد را در این وادی میتوانیم یک انسان پیشرو بدانیم. فردی که با آمدنش یک تئوری جدیدی در عالم سیاست ظهور کرد.
نویسنده کتاب «شورش اشرافیت بر جمهوریت» در تبیین ویژگیهای این گفتمان میگوید: اولاً این را بگوییم که پایگاه اجتماعی گفتمان حامیان دولت را بخشی از نیروهای مذهبی جامعه تشکیل میدادند که در طول سالهای پس از انقلاب هم از جریان راست سنتی رویبرگردان شده بودند و هم از جریان اصلاحات! در واقع پایگاه اجتماعی که هم خود آقای احمدینژاد و هم گفتمانشان به آن تعلق داشت و شامل طبقه متوسط و طبقه پایین جامعه میشد.
دکتر اسماعیلی درخصوص مولفههای گفتمانی دولت احمدینژاد که بر پایه عدالت استوار شده است، تصریح میکند: یک بخش از مولفههای گفتمانی احمدینژاد عدالت است که شامل عدالت قضایی، عدالت اجتماعی، عدالت سیاسی و عدالت اقتصادی میشود.
مقاومت در عین گفتوگو
به گزارش ایران وی «مقاومت در عین گفتوگو» را یکی دیگر از مولفههای این گفتمان میداند و میگوید: در عرصه سیاست خارجی کشور برخی اساساً مولفه مقاومت و استقامت را سعی میکنند به کناری بگذارند. برخی دیگر وقتی صحبت از گفتوگو میشود، انگار صحبت از سخن ناروایی به میان آمده است. اما ما میبینیم در گفتمان حامیان دولت یا پسااصلاحات بر گفتوگو در عین مقاومت تاکید شده است.
دکتر اسماعیلی به موضوع هولوکاست اشاره و خاطرنشان میکند: آقای احمدینژاد هولوکاست که گرانیگاه و نقطه ثقل رژیم صهیونیستی بر روی آن استوار بود را نشانه گرفت و حریف را چنان آچمز کرد که نه راه پیش داشت و نه راه پس! و به جای شعار دادن، بدون آنکه هزینه اقتصادی سنگینی هم داشته باشد، یک عملیات روانی را در دنیا علیه این رژیم منحوس به کار گرفت.
ایستادگی در مقابل گروههای انحصارطلب داخلی
نویسنده کتاب «شورش ایرانیت بر جمهوریت» ایستادگی در برابر قدرتهای انحصارطلب را از دیگر مولفههای موجود در گفتمان حامیان دولت میداند و میگوید: این گفتمان و حامیان آن در برابر قدرتهای انحصارطلب داخلی هم حاضر به امتیاز دادن نیست، چرا که شما باید برای هرچه مردمسالار کردن نظام سیاسی کشور تلاش کنی تا امروز ما از دیروز، و فردای ما از امروز بهتر شود. لذا باید سازوکارها و ساختار سیاسی کشور طوری طراحی شود که به قول حضرت امام(ره) مستضعفان و پابرهنگان، تعیینکننده این باشند که تحولات کشور به چه سمتی پیش میرود نه گروههای ذینفوذ و صاحب قدرت و ثروت. وی در ادامه میافزاید: لذا یکی از ویژگیهای گفتمان حامیان احمدینژاد این است، کسانی که به دنبال این هستند که قدرت را انحصاری کنند و مانند یک توپ به یکدیگر پاسکاری بکنند و در برابر ساختاری که نمیخواهد متن مردم را ببیند و رویش حساب کند، مقاومت میکند.
مصداقی برای گفتمان دولت نداریم!
دکتر اسماعیلی در پاسخ به این سوال که نماینده گفتمان حامیان دولت در چینش فعلی چه جایگاهی دارد، میگوید: آن چیزی که به نظر میرسد، این است که در واقع گفتمان حامیان دولت در این انتخابات فقط یک نماینده را داشت که آن هم احراز صلاحیت نشد! لذا کسی که بتوانیم بگوییم دقیقاً مصداق این گفتمان است، فعلاً وجود ندارد! اما اینکه در بین نامزدهای فعلی کدامها نزدیکتر هستند و کدامها فاصله بیشتری دارند، قابل بحث است.
وی با بیان اینکه همه این هشت نامزد را میشناسیم، خاطرنشان میکند: مواضعی که در حال حاضر اتخاذ میکنند، نشأت گرفته از مواضعی است که در حیات سیاسی سابقشان نیز وجود داشته است. اگر موضعی که اتخاذ شده با موضع قبلی تفاوت دارد، آن موقع دیگر میتوانیم بگوییم که نوعی گفتمانسازی صورت گرفته است که با هویت سابقش انطباق ندارد.
این کارشناس مسائل سیاسی به مولفه مقاومت در برابر انحصارطلبان اشاره میکند و میافزاید: شاید یک نمایندهای باشد که به لحاظ گفتمانی در ظاهر با آقای دکتر احمدینژاد انطباق یا مشابهت داشته باشد اما من از خودم میپرسم آیا این نامزد ریاست جمهوری در برابر گروههای ذینفوذ داخلی هم به سمت مقاومت پیش خواهد رفت یا نه؟ این پرسشی است که هنوز در بین کاندیداها به پاسخش نرسیدیم! دکتر اسماعیلی با بیان این که قطعاً هیچ دو نفری شبیه هم نیستند، تصریح میکند: اما بحث این است که آیا رکن سوم که همان مقاومت در برابر انحصارطلبان داخلی است را در وجود خود میبیند یا نه. این برای جامعه و افکار عمومی و طرفداران آقای احمدینژاد فوقالعاده مهم است. آیا گروههای ذینفوذ مورد خطاب این نامزد در ریاست جمهوری هم هستند؟
تمام شدن گفتمان احمدینژاد اشتباه محض است!
این پژوهشگر مسائل سیاسی درخصوص پیشبینی خود از آینده این گفتمان میگوید: واقعیت این است که شاید یک عده تصور میکنند که تاریخ مصرف این گفتمان تمام شده! اما این تفکر و استنباط اشتباه محض است. این گفتمان، گفتمانی است که تازه متولد شده و در واقع بعید است از جامعه حذف شود، چرا که همیشه وجود داشته است و چیزی که ریشه در جامعه دارد، به این راحتی کسی نمیتواند آن را حذف کند.
دکتر اسماعیلی با بیان این که شاید بر فرض در این انتخابات هم این گفتمان نمایندهای نداشته باشد، تصریح میکند: اما در روزهای آینده بسیاری از جریانهای مذهبی کشور، جبهه انقلاب و دوستداران انقلاب به این گفتمان نیاز پیدا خواهند کرد. نه تنها به این گفتمان که به شخص آقای احمدینژاد نیز نیاز دارند و این نیست که فکر کنیم همه چیز تمام شده است. وی به یک نکته در این خصوص اشاره میکند و میگوید: در بین نامزدهای موجود، قطعاً هیچ کدام وزنهای ندارند که بتوانند به تنهایی این سنگینی را پیدا کنند و پیروز انتخابات شوند! به نظر میرسد استفاده از گفتمانی که در بین این 8 نفر نماینده ندارد در روزهای آتی ایجاد خواهد شد.
نویسنده کتاب «شورش اشرافیت بر جمهوریت» با اشاره به کسانی که سعی در جذب آقای احمدینژاد به نفع خویش دارند، تاکید میکند: از این به بعد تحولات نوینی را شاهد خواهیم بود و آنچه را که آقای احمدینژاد گفتند مبنی بر این که صبور باشید و منتظر، واقعاً باید جبهه انقلاب با این خویشتنداری جلو برود و به آن عمل کند و نباید عجله کند و احساساتی عمل نماید. باید منتظر آرایش سیاسی روزهای آینده بود.